Woensdag was het V-day.; de dag waar lang naar werd uitgekeken. De eerste Pfizer-vaccinatie is gezet. Een belangrijke stap om ons uit de coronacrisis te helpen. Het vaccin van Pfizer moet bij -70 graden Celsius worden bewaard en vervoerd. Dat is een ingewikkelde logistieke operatie. Droogijs is het meest praktische middel om deze constante lage temperatuur te garanderen. Maar, wat is droogijs precies? Hoe werkt het en wat zijn de gevaren van deze stof? Jannie van Vliet, docent Wetgeving Gevaarlijke Stoffen legt het uit.
Droogijs – of koolzuursneeuw – is de vaste vorm van koolstofdioxide. Het wordt vooral gebruikt om te koelen; voedingsmiddelen, maar ook vaccins. Daarnaast kennen we deze stof uit de theatertechniek: er kan een rookgordijn mee worden gecreëerd of laaghangende nevel.
Hoe wordt droogijs gemaakt?
Een stukje natuurkunde: Bij de productie van droogijs wordt CO2-gas onder druk eerst vloeibaar gemaakt en vervolgens door kleine openingen geperst. Zo ontstaat witte, zeer koude koolzuursneeuw. Dit droogijs heeft een temperatuur van -79 graden Celsius. Komt de temperatuur boven de -79 graden? Dan sublimeert het droogijs. Dat is iets anders dan smelten. Droogijs gaat direct over van vaste stof naar gas. Er blijft geen vocht achter. Vandaar de naam droogijs.
Vanwege de gevaren voor verstikking, brandwonden en het bezwijken van de verpakking is het verpakken en vervoeren van droogijs aan regels verbonden.
Sublimeren stopt niet
Het advies is om droogijs zo kort mogelijk voor gebruik aan te schaffen. Je kunt het sublimeren namelijk niet stoppen; alleen afremmen. Hoe dan ook zul je per dag tussen de 2,5 en 5 kg droogijs verliezen. Dat betekent dat je tussen de 1.35 m3 en 2.7 m3 kooldioxidegas verkrijgt, wat de zuurstof in een ruimte verdrijft. Daar komen we bij de gevaren van droogijs op terug.
Bewaren
Droogijs moet bewaard worden in een goed geïsoleerde bak. Een dikke koeler van piepschuim is voldoende om het droogijs gedurende lange tijd te bewaren. Het is wel belangrijk dat de bewaarbak niet volledig luchtdicht is. Wanneer het droogijs in gas verandert heeft het ruimte nodig om te kunnen ontsnappen. Wanneer het gas niet kan ontsnappen, is het gevaar dat er druk wordt opgebouwd waardoor de verpakking bezwijkt.
Gevaren
Naast het gevaar van drukopbouw kent de stof droogijs nog meer gevaren. Als droogijs sublimeert, ontstaat een verstikkend gas. Dit komt omdat het koolzuurgas zwaarder is en alle zuurstof uit een ruimte wegdrukt. Het goed ventileren van ruimtes waarin droogijs bewaard en gebruikt wordt is dus essentieel. Daarnaast heeft droogijs de constante temperatuur van -79 graden Celsius. Dat betekent dat het bevriezing van de huid en de ogen kan veroorzaken, met brandwonden tot gevolg. Draag daarom altijd handschoenen en een veiligheidsbril bij contact met droogijs.
Als droogijs sublimeert, ontstaat een verstikkend gas. Het goed ventileren van ruimtes waarin droogijs bewaard en gebruikt wordt is essentieel.
Regels aan vervoer
Vanwege de gevaren voor verstikking, brandwonden en het bezwijken van de verpakking is het verpakken en vervoeren van droogijs aan regels verbonden. De verpakkingen moeten zeer lage temperaturen kunnen weerstaan, het vrijkomen van gas verhinderen en voorkomen dat drukopbouw plaatsvindt. De verpakkingen moeten duidelijk zichtbaar en leesbaar gekenmerkt worden met het UN-nummer en ADR-stofnaam, aangevuld met ‘als koelmiddel’ of ‘als conditioneringsmiddel’, bijvoorbeeld: UN 1845 Droogijs, als koelmiddel.
Voertuigen en containers waarin verpakkingen met droogijs worden vervoerd moeten een speciaal waarschuwingsteken dragen op een plaats waar het gemakkelijk wordt gezien door personen die het voertuig of de container openen of willen betreden.
Onverpakt droogijs
Droogijs dat in onverpakte vorm wordt gebruikt mag niet in direct contact komen met de metalen constructie van de transporteenheid. Er moeten maatregelen worden genomen om voor voldoende isolatie te zorgen door tussen het droogijs en de transporteenheid een minimale scheiding van 30 mm te realiseren, bijvoorbeeld met een materiaal dat een lage warmtegeleiding heeft, zoals hout.
Gebruikte taal/talen
Kenmerking en opschriften op verpakkingen, voertuigen en containers en de informatie in het vervoerdocument, moeten zijn gesteld zijn in de taal van het land van afzending. Als dit niet het Frans, Duits of Engels is, moet het tevens in het Frans, Duits of Engels. Voor vervoer binnen Nederland is de Nederlandse taal voldoende.
Hulpdocument voor werkgevers
Onze specialisten een handig hulpdocument gemaakt voor werkgevers en werknemers die werken met droogijs. Een handig, overzichtelijk document met de belangrijkste risico’s en handelingen omtrent werken met droogijs. Download het hulpdocument hier.
Tot slot
Tot slot nog even de feiten en cijfers omtrent droogijs op een rij:
- Extreem koud: -79C
- Koolstofdioxide in vaste vorm
- Geschikt voor het conserveren van voedsel en vaccins
- Geschikt voor het creëren van mist in een theatervoorstelling
- Geschikt om op moleculair niveau culinaire gerechten te maken
- Verstikkingsgevaar – goed ventileren!
- Kans op brandwonden – draag veiligheidsbril en handschoenen
